Ο υπουργός ενέργειας Γιώργος Σταθάκης, στη συνεδρία των Υπουργών Ενέργειας της ΕΕ για την αναθεώρηση της EPBD πρότεινε να τεθεί ο στόχος του 30% για την εξοικονόμηση ενέργειας την περίοδο 2020-2030, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της COP21. Ομολογουμένως μια τολμηρή και προχωρημένη πρόταση, σε σχέση με την λίγο πιο συντηρητική πρόταση της ΕΕ.
Τι είναι αυτό που τον κάνει να πιστεύει ότι είναι εφικτός αυτός ο στόχος? Ποια είναι τα δεδομένα στη χώρα μας, ώστε ένας τόσο προχωρημένος στόχος να είναι ρεαλιστικός? Τα όσα αναφέρονται στην Εθνική Στρατηγική για την Ενέργεια που πρόσφατα έδωσε στη δημοσιότητα η κυβέρνηση, αποτελούν εχέγγυο ότι ένας τέτοιος στόχος μπορεί να επιτευχθεί? Έχει κάνει η Ελληνική Πολιτεία όλα εκείνα τα απαραίτητα βήματα ώστε να μπορούμε να ξεκινήσουμε σήμερα κιόλας τις απαραίτητες δράσεις για την ικανοποίηση αυτού του στόχου?
Θα κάνω πάλι μερικές – βαρετές για πολλούς – πράξεις αλλά πρέπει να καταλάβουμε τι σημαίνει αυτός ο στόχος : Αν δεχτούμε τους στόχους της COP21, τότε η Ελλάδα θα έχει περιθώριο να καταναλώσει μέχρι το 2030, δηλαδή μέσα στα επόμενα 13 χρόνια περίπου 1.000 ΤWh το μέγιστο. Αν υποθέσουμε ότι 35% της κατανάλωσης θα αφορά τις μεταφορές, οι υπόλοιπες 650 ΤWh θα αφορούν τα κτίρια και τις υποδομές.
Σήμερα η χώρα μας καταναλώνει περίπου 70TWh κάθε χρόνο στα κτίρια και τις υποδομές. Μείωση 30% σημαίνει ότι αυτό πρέπει να γίνει περίπου 50TWh. Αν συνεχίσουμε το “business as usual” , τότε σε μόλις 9 χρόνια θα έχουμε φτάσει τα όρια της COP21 και από εκεί και πέρα θα επιβαρύνουμε με ρύπους το κλίμα, πράγμα το οποίο θα σημαίνει φυσικά συνέπειες για την χώρα. Αν θεωρήσουμε σαν δεδομένα τα όσα προβλέπει η Εθνική Στρατηγική για την Ενέργεια, τότε το χρονικό περιθώριο απλά ανεβαίνει στα 10 χρόνια. Πάλι δεν φτάνει μέχρι το 2030.
Πρέπει λοιπόν να βρούμε έναν τρόπο ώστε από ΣΗΜΕΡΑ να μειώσουμε την κατανάλωση κατά 260 TWh μέχρι το 2030. Από αυτές το 35% , δηλαδή 90 TWh αφορούν τον κτιριακό τομέα της κατοικίας. Θα πρέπει κάθε χρόνο θα μειώνουμε την κατανάλωση στον οικιακό τομέα από ΣΗΜΕΡΑ μέχρι το 2030 κατά 7 TWh κάθε χρόνο. Αυτό για τα 6.000.000 νοικοκυριά της Ελλάδας σημαίνει 1.170 Kwh λιγότερες κάθε χρόνο. Γνωρίζοντας ότι το 80% της ενέργειας στα ελληνικά νοικοκυριά αφορά ψύξη και θέρμανση, αυτό σημαίνει πάνω από 900 Kwh λιγότερες κάθε χρόνο για θέρμανση-ψύξη. Για κάθε νοικοκυριό, αν ξεκινήσουμε από ΣΗΜΕΡΑ!
Ποιος πιστεύει ότι αυτό είναι εφικτό με τα σημερινά δεδομένα? Όπου κάθε νοικοκυριό θέλει κατά μέσο όρο πάνω από 170Kwh/m2, δηλαδή περίπου 1.700 Kwh για μια μέση κατοικία 100μ2, κάθε χρόνο για θέρμανση ψύξη? Θα καταφέρουμε να ρίξουμε αυτή την κατανάλωση κατά 50% τουλάχιστον, αρχίζοντας από ΣΗΜΕΡΑ μέχρι το 2030?
Η απάντηση είναι πως με τα σημερινά δεδομένα, είναι παντελώς ανέφικτο. Με έναν ΚΕΝΑΚ, ο οποίος στην καλύτερη περίπτωση επιτυγχάνει στην Α+ κατηγορία μια κατανάλωση 4-5 φορές υψηλότερη, με μια απαίτηση κατηγορίας Β για τα νέα κτίρια, με την έλλειψη ορισμού του κτιρίου ΝΖΕΒ, η επίτευξη αυτού του στόχου, ακόμη κι αν αρχίζαμε ΣΗΜΕΡΑ, είναι όνειρο θερινής νυκτός!
Και το κρίσιμο ερώτημα είναι : Προλαβαίνουμε?
Και η απάντηση φυσικά είναι ΝΑΙ, αν κάνουμε αμέσως αυτά που πρέπει!
Και πρώτα από όλα πρέπει επιτέλους η Πολιτεία να κάνει αυτά που πρέπει. Πρέπει επιτέλους αυτή η επιτροπή που, μετά από 2 χρόνια καθυστέρηση, “συνεδριάζει” 6 μήνες τώρα (και πιθανόν και άλλους 6) να αναθεωρήσει τον ΚΕΝΑΚ και να ορίσει το κτίριο ΝΖΕΒ. Είναι απορίας άξιο τι ακριβώς “ψάχνουν” τόσο καιρό στο Υπουργείο? Οι συστάσεις της ΕΕ για το ΝΖΕΒ είναι ξεκάθαρες. Τι ψάχνουμε στην Ελλάδα? Να αλλάξουμε τους κανόνες της Φυσικής?
Τα δεδομένα είναι συγκεκριμένα :
- Το κτίριο πρέπει να μονωθεί καλά και σωστά
- Θα πρέπει να ελαχιστοποιούνται οι θερμογέφυρες, αν δεν εξαφανίζονται
- Τα διαφανή στοιχεία του κελύφους θα πρέπει να έχουν θετικό ενεργειακό ισοζύγιο, δηλαδή περισσότερα κέρδη από απώλειες κατά το χειμώνα και φυσικά καλή σκίαση το καλοκαίρι.
- Το κτίριο δεν θα πρέπει να έχει απώλειες ούτε από τα δομικά του στοιχεία αλλά ούτε και από τον αθέλητο αερισμό.
- Ο αερισμός του κτιρίου για την επίτευξη της θερμικής άνεσης θα πρέπει να γίνεται ελεγχόμενα και χωρίς απώλειες ενέργειας, αλλά αντίθετα με σημαντική ανάκτηση.Θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ηλεκτρικές συσκευές και φωτισμός υψηλής ενεργειακής κλάσης.
- Η ελάχιστη ενέργεια που θα απαιτείται για την λειτουργία του κτιρίου θα πρέπει να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές πλησίον ή εντός του κτιρίου.
Αυτό σε αριθμούς – και με βάση τις συστάσεις της ΕΕ – σημαίνει για την μεσογειακή ζώνη, άρα και για την Ελλάδα , 50-65 KWh/m2 το χρόνο Πρωτογενής Ενέργεια, οι 30 περίπου (το 35-40%) από αυτές να χρησιμοποιούνται για θέρμανση-ψύξη και οι 50 από αυτές να προέρχονται από ΑΠΕ παραγόμενες στο κτίριο.
Αυτό σημαίνει ότι μια τυπική κατοικία 100m2 θα καταναλώνει περίπου 500-650 Kwh το χρόνο – με μεγάλο ποσοστό από αυτές να προέρχονται από ΑΠΕ – και επομένως θα μειώσει την σημερινή της κατανάλωση κατά 65% περίπου, άρα θα έχει και ένα “μαξιλαράκι” σύμφωνα με τις απαιτήσεις της COP.
Πρέπει να γίνει κατανοητό από όλους ότι η επίτευξη ενός τέτοιου στόχου εξοικονόμησης στα κτίρια δεν μπορεί παρά να είναι συνδυασμός όλων ανεξαίρετα των παραπάνω βασικών αρχών. Εκπτώσεις και συμβιβασμοί δεν επιτρέπονται και “τρίτος δρόμος” δεν υπάρχει. Η φυσική του κτιρίου – ως μέρος της φυσικής επιστήμης – είναι μια και δεν είναι …φιλοσοφική αναζήτηση. Όσοι ψάχνουν την “ελληνική” εκδοχή της κοροϊδεύουν πρώτα και κύρια τον εαυτό τους και μετά την κοινωνία.
Κτίρια ΝΖΕΒ , όπως π.χ. τα Παθητικά Κτίρια, υπάρχουν πια σε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα και δείχνουν πως με τη σωστή μεθοδολογία και στην σωστή σχέση κόστους-οφέλους αυτός ο στόχος είναι εφικτός. Το Σύνολο των κρατών της ΕΕ, πλην Ελλάδος, έχουν ορίσει εδώ και καιρό το κτίριο ΝΖΕΒ – χωρίς να ψάχνουν στο διάστημα – και προχωρούν με αργά αλλά σταθερά βήματα μπροστά. Εμείς εδώ προσμένουμε ένα “Εξοικονομώ κατ’ Οίκον ΙΙ” σαν το μάνα εξ ουρανού, λες και αυτό θα μας λύσει το πρόβλημα αναβαθμίζοντας πιλοτικά (όπως πάντα κάνουμε στην Ελλάδα) και με αμφίβολο αποτέλεσμα λιγότερο από το 1% του κτιριακού αποθέματος.
Είναι φαντάζομαι προφανές ποιος είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε και είναι εξίσου προφανές ότι ακόμη και με μια τέτοια στρατηγική ο στρατηγικός στόχος της χώρας παραμένει πολύ φιλόδοξος. Θα είναι όμως έγκλημα αν αυτό αποτελέσει άλλοθι για να χαλαρώσουμε.
Και επειδή δυστυχώς για την Πολιτεία δεν είναι προτεραιότητα το θέμα της εξοικονόμησης ενέργειας και της κλιματικής αλλαγής, όσο φιλόδοξος κι αν έδειξε χθες πως είναι ο κ.Σταθάκης, πρέπει να δράσουμε εμείς οι πολίτες, η κοινωνία , η αγορά. Μπορούμε συστηματικά να υπερβούμε τα εμπόδια και να κάνουμε το ατομικό συμφέρον (καλύτερη ποιότητα ζωής – εξοικονόμηση χρημάτων) και συλλογικό (προστασία του περιβάλλοντος).
Στο χέρι μας είναι! Μπορούμε να ξεκινήσουμε σήμερα κιόλας. Και η ευθύνη πρωτίστως των μηχανικών είναι μεγάλη.
Στέφανος Παλλαντζάς
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, Πρόεδρος του ΔΣ του ΕΙΠΑΚ, Accredited Passive House Certifier
